Deugdelijk bestuur van uw onderneming start op restaurant !

In mooi Nederlands heet het deugdelijk bestuur. Vaker kennen we het onder zijn Engelse naam: ‘Corporate Governance’. Werkgeversorganisaties promoten het uitvoerig. En toch maken nog altijd heel weinig KMO’s er gebruik van. Waarom niet?

Het antwoord lijkt voor de hand liggend. Welke eigenaar-ondernemer zal uit eigen vrije wil zijn beslissingsmacht uit handen geven aan een raad van bestuur? Wie haalt zich een spreekwoordelijke schoonmoeder op de hals waaraan hij niet alleen verantwoording moet afleggen, maar die ook nog eens het snelle beslissingsproces blokkeert en moeilijk doet over de kleinste futiliteiten? Het antwoord is kort en overduidelijk: niemand. 

Maar waarom wordt deugdelijk bestuur dan zo gepromoot? En hoe komt het dat de principes van deugdelijk bestuur bij grotere ondernemingen in het beleid zit ingebakken? Het antwoord is bedrieglijk eenvoudig: omdat het daarnet geschetste beeld geen ‘Deugdelijk Bestuur’ is, maar de onterechte karikatuur die er vaak onbewust van wordt maakt.

Het is inderdaad zo dat deugdelijk bestuur gebruik maakt van een actieve raad van bestuur (of de lichtere variant, de raad van advies) waarin minstens één en liefst zelfs meer externen zetelen. Maar daar stopt elke gelijkenis met het hoger geschetste beeld.

Er zijn nogal wat elementen die hebben meegeholpen aan het ontstaan van dit hardnekkige vooroordeel. Het begint bij de terminologie. Het begrip ‘Deugdelijk Bestuur’ wekt de indruk dat de bedrijfsvoering voor het invoeren ervan eigenlijk niet- of ondeugdelijk zou zijn. En dat voelt alvast aan als een verwijt.

Maar de misvatting ligt ook bij de ondernemer zelf. Ondernemers hebben vaak een uitgesproken karakter en een even categorieke mening die nog worden versterkt door een ‘hands-on’ mentaliteit. Die aanpak vraagt dat alles zo snel mogelijk gebeurt, zonder al te veel discussie of overleg. Hun bloeiend bedrijf is het beste bewijs van hun gelijk. In zo’n context wordt een andere visie als een bedreiging of op zijn minst als hinderlijk ervaren. De mening van een externe wordt daarom vaak weggelachen of overbluft door de ervaren eigenaar-ondernemer die op zijn terrein altijd steviger staat dan een externe. Ten onrechte.

Deugdelijk bestuur gaat eigenlijk niet om het opvangen van de tekortkomingen van de eigenaar-ondernemer of om het installeren van een toezichthouder. De echte meerwaarde van deugdelijk bestuur is de externe kijk die het de ondernemer biedt. Hij krijgt de gelegenheid om op een heel andere wijze te kijken naar zijn eigen producten, klanten en bedrijfsorganisatie. Met een blik die iemand in de dagelijkse praktijk staat nooit zal hebben. Niet omdat hij of zij onvoldoende talent zou hebben, maar gewoon omdat men te dicht op de werkelijkheid staat en daardoor een soort bedrijfsblindheid ontwikkelt.

Daarnaast verhelpt deugdelijk bestuur ook aan wat men in het jargon nogal eens ‘bloedarmoede’ noemt. Vers bloed zorgt voor nieuwe frisse ideeën en methodieken.  Precies om die reden zetelen externen liefst voor een beperkte periode. Daarna is het tijd voor een nieuwe insteek. Hoezeer deugdelijk bestuur gericht is op de ideeën wordt met een knipoog wel eens geïllustreerd met het NIFO-principe. NIFO staat voor ‘nose in, fingers out’. Een bestuurder mag wel meekijken en meedenken, maar hij blijft ver weg van de operationele werking.

Een heel belangrijke taak die is weggelegd voor externe bestuurders/adviseurs binnen een familiaal bedrijf, is het helpen aansturen van het vaak complexe traject van de generatiewissel. Een neutrale en objectiverende kijk is meer dan welkom om de continuïteit van de onderneming in dit scharniermoment te vrijwaren.

Wil deugdelijk bestuur echt functioneren dan betekent dit wel dat de eigenaar-ondernemer zich moet leren openstellen voor de visie van anderen. Ook van externen die zijn bedrijfssector niet zo goed kennen (wat overigens een voordeel is). Het betekent dat er niet meer impulsief wordt beslist wanneer dat toevallig goed uit komt, maar dat er ruimte is voor overleg. Deze open geest komt er niet vanzelf. Omdat het zo goed staat, of omdat de familie er op aandringt, beslissen sommige ondernemers toch maar tot het installeren van een raad van bestuur/advies met externen. Vaak zonder succes. Precies omdat de noodzakelijke openheid er niet is.

Het beste advies is vaak om geleidelijk te komen tot het invoeren van een raad met externe bestuurders of adviseurs. Wie het invoeren van deugdelijk bestuur overweegt, kan bij wijze van opwarmer, best eens een paar buitenstaanders met een interessant profiel uitnodigen in een goed restaurant. Bij het dessert is al duidelijk hoe open de ondernemer zich kan stellen voor andere meningen. Bovendien krijgt hij een beter zicht op het type externe bestuurder dat hem het best ligt. Sommige houden van een confronterende stijl, anderen verkiezen de vragende, indirecte stijl van de jezuïet. Als volgende stap kan een extern adviseur naar een aantal bedrijfsprocessen kijken. Het is opnieuw een oefening in het omgaan met extern advies. Tegelijkertijd wordt het management klaargestoomd voor het werken met een raad van bestuur: de juiste informatie wordt efficiënt gecentraliseerd en er is een goede structuur om de beslissingen van de raad goed uit te voeren.

Het juist model van deugdelijk bestuur hangt niet dus alleen af van de ontwikkelingsfase en complexiteit van het bedrijf, maar bij uitstek ook van de persoonlijkheid van de ondernemer. Zeker in familiale ondernemingen.

Deugdelijk bestuur zorgt per slot van rekening voor betere beslissingen. En dus voor hogere en meer zekere inkomsten. Een werkend model is goud waard. Letterlijk. En om daartoe te komen is een restaurantbezoek een zeer bescheiden investering.

(c) Geheel of gedeeltelijke overname van deze tekst is niet toegestaan zonder voorafgaandelijke toestemming van de auteur.

Voor meer informatie :
Guy Jans is adviseur familiebedrijven. Hij was voorheen jarenlang CEO van een Belgisch familiebedrijf dat marktleider is in de distributie van afwerkmaterialen voor de bouw. Hij is door de Vlaamse Overheid geregistreerd als erkende dienstverlener voor de pijlers Advies en Strategisch advies.
guy.jans@hancon.be   www.hancon.be  +32(0)475/75.84.83